مالپه‌رێ خابير مالپه‌ره‌كێ سه‌ربه‌خو یێ هه‌مه‌ره‌نگه
Related Articles
بەرهەڤکرن: عمران عیسا حەبيب
شێخ سەیدا ئەلجزیری کی بوو..؟
(جزیری) ناڤێ وێ یێ دیروکی بـ(جزيرة ابن عمر) هاتییە ناڤکرن. جزیرێ، د مێژوویا کورداندا یێ بوویە باژێرەکێ گرنگ ژ بۆ زانین و مەعریفەتێ.
جزیر خودانا کەسایەتیێن ب ناڤ و دەنگە، مینا مەلایێ جزیری و قەدری جزیری و مەلا رەمەزانێ جزیری و شێخ موحەمەد نوراللە و…هتد، من ڤیا ڤێ جارێ بەحس ل ئێک ژ زانایێن ب ناڤ و دەنگ بکەم دناڤا جزیرێدا ئەو ژی (شێخ سەیدا ئەلجزیری). ژ بەرکو دناڤا خەلکێ هوسا هاتییە نیاسین و ناسناڤێ شێخ سەیدا شێخ حوسەینێ بەصرەتی لێکرییە. شێخ سەیدا، زانا و شێخێ تەریقەتا نەقشەبەندی یا خالدی بوو کو خودان زانینەکا بەرفرەهـ بوو هەم د شەریعەتیدا هەم د تەریقەتێدا.
شێخ سەیدا جزیری ناڤێ وی یێ دورست موحەمەد سەعیدە، دناڤبەرا سالێن ١٨٩٠ــ١٨٩١ ل جزیرا بوتان هاتییە دونیایێ و ل ٧ شەوالا ١٣٨٧ (بەرانبەر ٧ کانوونا دووێ ل سالا ١٩٦٨) ل شەڤا ئێک شەمبێ ل سەر دووشەمبێ هەر ل جزیرێ چوویە بەر دوڤانیا خودێ، ناڤێ بابێ وی شێخ عومەرێ زەنگانییە، زەنگانی ئێک ژ خەلیفەیێن شێخ خالدێ زێباری بوو ل گوندێ بەصرەتێ وپشتی مرنا شێخ خالدێ زێباری ل جهێ وی پوست نشین بوو، ناڤبری عەسلێ خوە خەلکێ کەربۆرنا گرێدای پارێزگاها مێردینێ یە ل گوندێ قوڕەیشا، ژ مالباتا سەیدانە و ب بیاتێ وان بو کەسەکێ دزفرێت بناڤێ (پیرێ قورەیش) و دگەهیتە پێغەمبەری(سلاڤ لێ بن)، دەیکا وی خاتین حەلیمە کچا شێخ رەشیدێ دێرشەوی، ژبەری شێخ سەیدا بێتە دونیایێ بابێ وی د رێکا حەجێدا چوو بوو بەر دلوڤانیا خودێ.
شێخ سەیدا تا ژیێ چار سالیێ نەشیایە ب رێڤەبچیت و تا ژیێ حەفت سالیێ نەشیایە باخڤیت!
دهێتە ڤەگۆهازتن کو ڕۆژەکێ شێخ سەیدای دیت کو زاروکەک ژ بانی کەڤت و شێخ سەیدای کرە هەوار و گۆت: ئەو زاروک یێ ژ بانی دکەڤیت ئەو زاروک یێ ژ بانی دکەڤیت!
پشتی ئەڤێ ڕوودانێ شێخ سەیدای دەست ب ئاخڤتنێن کرن، هەتا وی دەمی ژی هەمیا هزردکر کو شێخ سەیدا یێ بێ ئەزمان و کەڕە.
پشتێ ڤێ ڕوودانێ مالا وی ئێکسەر دایە بەر خواندنا قورئانێ ل دەڤ خالێ وی یێ مەزن شێخ عبدالحکیم دێرشەوی.
ژبەر کو شێخ سەیدای بابێ خو نەدیت بوو پتریا جاران هزر دکر کو خالێ وی بابێ وییە و گازی دکرێ (باب).
شێخ عبدالحکیم ل جهێ بابێ وی پوست نشین بوو، پشتی دویماهی ئینانا قورئانا پیرۆز شێخ سەیدای دەستپێکر ب خواندنا مەدرەسێ ل دەڤ خالێ خۆ شێخ عبدالحکیم ودەرس ل دەڤ خواندن، هەتا کو ساڵا ١٩٠٥ـێ شێخ عبدالحکیم چوویە بەر دلوڤانیا خودێ.
پشتی مرنا خالێ خۆ شێخ سەیدا بەردەوامی دا خواندنا خۆ ل دەڤ برایێ خۆ شێخ سیراجەدینی و د ژیێ ١٧ سالیێدا دەستوورناما خوە ل دەڤ شێخ سیراجەدین وەرگرت.
د ژیێ گەنجاتیێدا دەست ب وانەگۆتنێ کر ل مەدرسێ.
پشتی شێخ سیراجەدین ل سالا ١٩٢٠ـێ چوویە بەر دلوڤانیا خودێ، شێخ سەیدا چوو جهێ وی و بوو بەرپرسێ مەدرسێ.
شێخ سەیدای دەستوورناما خۆ یا تەریقەتا نەقشەبەندی ل دەڤ خالێ خۆ شێخ موحەمەد نوری دێرشەوی وەرگرتییە.
ل سالا ١٩٢٤ـێ خالێ وی چوویە بەر دلوڤانیا خودێ و ل جهێ وی بوویە خەلیفە.
شێخ سەیدای دەستوورناما مەدرسێ دایە نێزیکی ١٥٠ قوتابیان و هەروەسا نێزیکا ١٠٠ خەلیفەیان هەبوو. ژ وان ئەوێن دەستوورناما تەریقەتێ ژ شێخ سەیدای وەگرتین: هەردوو زانایێن ب ناڤ و دەنگ کوری وی شێخ موحەمەد نوراللە جزیری، هەروەسا سەید مەلا عەلی فندکی بوو، دەرباری سەیدا خوە (مەلا عەلی فندکی) هوسا پەسنا وی کت:
د بابێ فەیض و ئیحسانێ
علمداری ل مەیدانێ
کەسێ زانێ تنێ زانێ
هەتا ل جهەکێ دی دبێژیت:
تو یێ فندا شەڤا تاری
جزیرێدا قومانداری
خەلیفێ (شاهێ زێباری)
شێخ سەیدا پەیوەندیێن باش دگەل زانایێن دەمێ خوە هەبوون ژ وان (بدیع الزمان) سەعیدێ نورسی، دهێتە زانین کو هەر کەسەکێ چووبا دەڤ سەعید نورسی و داخازا تەریقەتێ ژێ کربا دا بێژیت هەرە جزیرێ ل دەڤ شێخ سەیدای ئەو دەستوورنامێن تەریقەتێ ددت.
شێخ سەیدا خودانێ کانییا زانینێ و مەعریفەتێ بویە و وەکی هەمی زانایێن بەری خۆ بەرهەم نڤیسینە ژ وان:
- الضابطة في الرابطة
- التأليف في التأليف
- التصوف
- المنظومات
- تنبيه المسترشيدينا
- لمجمع الصغير
